Bir önceki yazımızda spor sakatlıklarından bahsettiğimiz gibi normal sakatlıklardan tek farkı sakatlanan kişinin sporcu kimliği olmasıydı. Profesyonel sporcularda yarışma amaçlı yapılan sporlardaki yaralanmalarda genelde profesyonel bir sağlık ekibi olduğundan yaralanan sporculara uygun ilk müdahale yapılıp sonraki tedavilerini tamamlamaktadırlar. Peki biz sporu meslek olarak değil de sağlıklı olmak için yapıyorsak sakatlık anında ne yapmalıyız. İşte bu durumda 4 altın kuralı uygulamalıyız.
1) Sakatlıkların önlenmesi
Faaliyet öncesi yeterli ısınma, doğru germe teknikleri, dengeli kas gücü için kuvvetlendirme egzersizleri, aerobik (kalp-damar-solunum) formu, kas gücü ve yapılan spora özel form ve uygun beslenmenin temini gereklidir. Ayrıca yaşın, cinsiyetin, vücut ağırlığı ve içeriğinin spora uygunluğu, kas gücünün yeterli olması, kas tutukluğu ve zayıflığının olmaması, doğumsal veya sonradan oluşan kas-kemik sorunlarının bulunmaması spor yaralanmalarının önlenmesinde önemli noktalardır.
Tanı ve tedavinin, konunun eğitimini almış kişiler dışındaki sağlık eğitimi olmayan kimseler tarafından yapılmasının engellenmesi gereklidir. Özellikle sorunların sakatlığın olmasını engelleyecek şekilde yani koruyucu olmasını sağlamak tedavi etmekten hem daha önemli hem de daha sağlıklı ve de ekonomiktir.
2) Spora başlamadan önce yapılması gerekenler
Spor aktivitesine belirli ısınma, gerilme ve güçlendirme egzersizlerinden sonra başlanmalıdır.
Özellikle kuvvet antrenmanlarına belirli program kapsamında aşamalı olarak geçilmelidir. Esas olarak spora bilinçli, kontrollü ve bilimsel ölçülerde başlanmalıdır. Egzersize başlamadan önce ısının, sakatlanmayı önlemek için adalelerinizi gerip gevşetme işine en az 5-10 dakika ayırın. Bu şekilde bir ısınmanın sağlayacağı artan kan akımı adalelerinizin gerilimini azaltacak, hareket kapasitelerini artıracak ve hatta sizin performans seviyenizi yükseltebilecektir. Aynı zamanda, adale çekilmeleri burkulmalar ve diğer yaralanma ihtimallerini de büyük ölçüde azaltmış olacaksınız.
3) Spordan sonra yapılması gerekenler (Soğuma egzersizleri)
Çalışmadan sonra adalelerinizin soğumasına fırsat vermek de aynı derecede önemlidir. Çalışma sırasında adaleler kasılmıştır ve tekrarlanan egzersizlerin çoğu bunların daimi olarak kasılmalarına da yol açabilir. Adalelerin dengesini yerine getirmek için çalışmadan sonra bir germe seansı şarttır. Normale böyle kademeli olarak dönme fırsatı verilmeyen kaslar çekme, incinme ve spazmlara daha yatkın olur.
Ani ve alışılmamış zorlamalar sakatlanma yaratma ihtimali en fazla olanlardır. Eğer performansınızı geliştirmeyi amaçlıyorsanız geliştirin, fakat makul bir hızla artırarak. Kendinizi çok kısa zamanda aşmaya çalışmayın!.
Eğer sırt ağrınız ve diz eklemi sorununuz varsa koşu size uygun bir spor olmayabilir. Belki yüzme veya efor bisikleti daha uygun olabilir.
Sadece haftada bir kez spor yapmak, çalışmanın temposu ne kadar hafif olsa da sakatlanma ihtimali açısından uygun değildir. En az haftada üç kez yarımşar saatlik çalışma programı yapın.
4) Sakatlık anında ve ilk 72 saat müdahale nasıl yapılmalı?
Her türlü spor yaralanmasında öncelikli olarak aktiviteyi durdurmak gerekir. Yaralanmış kısmın kullanılması veya zorlanması sorunun daha fazla büyümesine yol açabilir. İlgili bölge kısa sürede hızla şişiyorsa ciddi hasar söz konusudur. Bu durumda yaralanan bölgenin korunmasına yönelik sabitleme veya bandajlama yapılması gerekir. Takiben soğuk uygulamak (2-3 saat ara ile 10-15 dakika soğuk), ilgili bölgeyi kalp hizasının üstüne kaldırmak kanamayı azaltacaktır. Atel ve/veya bandajlama, soğuk uygulama ve yükseltmek yapıldıktan sonra tanı ve tedavinin tam yapılması için gerekli merkezlere başvurmak gerekir.
Yaralanmış bölgeye masaj, sıcak uygulama ve zorlayıcı şekildeki muayene ile uygulamalar kesinlikle yapılmamalıdır. Özellikle eğitimsiz kimseler tarafından tanı/tedavi amaçlı her türlü uygulamaya izin verilmemelidir.
