Bölgenin en önemli dağlarından biri olan Karacadağ'ın eteklerinde kurulan ve 4314 yüzölçümü kilometrekarelik alan ile Türkiye’nin en büyük ilçeleri arasında yer alan Siverek, Osmanlı döneminde Diyarbakır vilayetine bağlı bir kazaydı.
HANGİ İLÇELER SİVEREK’E BAĞLIYDI?
Diyarbakır Mücadele gazetesinden Remziye Çelik'in haberine göre, 1908 yılında Hilvan, Viranşehir ve Çermik ilçenin kendisine bağlanmasıyla vilayet haline getirilen Siverek, Cumhuriyet döneminde vilayetlerin sınırlarının belirlenmesi ile aşiretler arasındaki çekişmeler ve yerel yöneticilerin de isteğiyle 1926 yılında ilçe yapılarak Şanlıurfa'ya bağlandı.
SİVEREK İL OLMAK İSTİYOR
245 bin 385 nüfusuyla köklü bir geçmişe sahip olan Siverek, günümüzde il olmaya aday ilçelerden biri olmuş ve yöre halkı da bunu talep etmektedir.
SİVEREK HAKKINDA
Siverek, sönmüş bir yanardağ olan Karacadağ'ın batısında, Fırat'a doğru uzanan bölgede, Diyarbakır-Şanlıurfa-Adıyaman arasındaki üçgende kurulmuş bir şehirdir. Toplam yüzölçümü 4314 kilometredir, Karacadağ'ın eteklerinde kurulan Siverek'te, Akdeniz, çöl ve karasal iklimin etkileri görülmektedir. Karasal ve çöl ikliminin etkisiyle yazları oldukça sıcak geçen Siverek'te nem oranının yüksek olmaması nedeniyle, bu sıcaklar boğucu ve rahatsızlık verici derecelere ulaşmamaktadır. Bu yönüyle Akdeniz ikliminden ayrılır. Kışlar soğuk ve yağışlıdır. Şanlıurfa'nın diğer ilçelerine göre Siverek'te yağış oranı daha yüksektir. İlçe nüfusunun çoğunluğu Zazalar ve Kürtler meydana getirir. Karacadağ ile Karakeçi yörelerinde Türkmenler, ilçede ise çok az da olsa Arap ve Süryaniler vardır.
SİVEREK TARİHÇESİ
Tarihi, Sümer ve Asurlulara kadar uzanan Siverek, Asurlular döneminde yığma bir tepe üzerine inşa edilen kale etrafında kurulmuştur. Sırasıyla Sümerler, Akadlar, Babiller ve Hititler Siverek civarında egemenlik kurmuşlardır. Siverek’e bağlı Taşlı köyünde 1939 yılında Hititlere ait bir heykel bulunmuştur. Tarihte pek çok medeniyetlere beşiklik eden ve değişik milletlerin hâkimiyetine giren Siverek, milattan sonra Araplar, İranlılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlı İdarelerinde çok mamur günler geçirdiği gibi, çeşitli savaşlarda tahrip edilip yıkık bir köy halini aldığı zamanlar da olmuştur. 1893 Osmanlı nüfus sayımlarında Siverek'in merkez nüfusu 30 bin 713'tür. 1905 Diyarbakır vilayet salnamesinde ise nüfusu 35 bin olarak kayıt edilmiştir. Aynı salnamede bir hükümet konağı, iki cami, üç mescit, bir kilise, iki medrese (Lise sonrası okul) bir İdadiye (Lise), bir Rüştiye (Orta okul), üç iptidaiye (İlk okul), altı sübyan mektebi (ana okulu), dört azınlık okulu (Gayrı Müslim okulları), dört han, iki hamam, bir çarşı ve beş çeşme olduğu yazılmaktadır.
SİVEREK VE DİYARBAKIR’IN İLK FETHİ
Müslümanların bölgeye girişleri ilk defa Hz. Ömer’in Hilafeti döneminde olmuştur. Ebu Ubeyd Bin Ğanem Komutanlığındaki İslam ordusu, 637-639 yılları arasında Diyarbekir ve Siverek'i almışlardır. Başka bir Rivayette de Diyarbakır'ın fethi sırasında Halid b. Velid'in bölgeye geldiği, Diyarbakır ve Siverek'in onun tarafından alındığı bildirilmektedir.
SİVEREK 1923 YILINDA İL OLMUŞTU
Osmanlı İmparatorluğu döneminde Siverek, Diyarbakır Vilayeti içindeydi ve birkaç Hıristiyan yerleşimi vardı. 1908 yılında mutasarrıflık yapılarak Çermik, Hilvan (Karacurun), Viranşehir Siverek’e bağlandı. 1923 yılında Viranşehir ve Çermik ilçeleri de kendisine bağlanarak vilayetlikle mükâfatlandırılmıştır.
SİVEREK İSİM KÖKENİ
Zazaca Soyregı, Suk, Kürtçe ise Sêwreg olarak bilinen Siverek’in isminin kelimesi Ermenice kökenlidir. Bizans kaynaklarında Sevaverek olarak geçmektedir, Bizans ve Ermeni kaynaklarında Siverek için kullanılan bu ismin kelime manası “Seav” siyah, “Averek” harabeler yani siyah harabeler anlamına gelmektedir.
SİVEREK DİYARBAKIR’DAN NE ZAMAN AYRILDI?
1451 yılında Safevi hâkimiyetine giren Siverek, 1517'de Osmanlı topraklarına katılmıştır. Siverek, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde (1867 sonrası) Diyarbekir Vilayeti’ne bağlı bir kazaydı. Siverek’in bugün bağlı bulunduğu Şanlıurfa ise Halep Vilayeti’ne bağlı bir sancaktı. Urfa Osmanlı’nın son döneminde Halep’ten ayrılarak Vilayet statüsüne yükseltildi. Siverek ise Diyarbekir Vilayeti’ne bağlı bir sancak oldu. Siverek Kaymakamlığı’nın paylaştığı bilgilerde ise, Siverek’in tam kalkınma ve gelişme devresine gireceği sırada, aşiretler arasındaki çekişmeler ve yerel yöneticilerin de isteğiyle 1926 yılında ilçe yapılarak Urfa'ya bağlanmıştır. İlçe yapılmasıyla beraber adeta gelişmesine set çekilmiştir. Bu dönemden itibaren birçok alanlarda gerileme başlanıldığı ifade edilmiştir. Yani, Cumhuriyet döneminde vilayetlerin sınırlarının belirlenmesi çerçevesinde Urfa’ya bağlanıncaya kadar Siverek Diyarbakır’a bağlı kaldı. Siverek, 30 Mayıs 1926 Siverek vilayetlikten ilçe yapılmış ve Urfa 'ya bağlanmıştır.
Haber: Remziye ÇELİK